Issiqlikka chidamli po'lat yuqori haroratli oksidlanish qarshiligi va yuqori harorat kuchiga ega bo'lgan po'latdir. Yuqori haroratli oksidlanish qarshiligi ish qismining yuqori haroratda uzoq vaqt ishlashini ta'minlashning muhim shartidir. Yuqori haroratli havo kabi oksidlovchi muhitda kislorod po'lat yuzasi bilan kimyoviy reaksiyaga kirishib, turli xil temir oksidi qatlamlarini hosil qiladi. Oksid qatlami juda yumshoq, po'latning asl xususiyatlarini yo'qotadi va tushishi oson. Po'latning yuqori haroratli oksidlanish qarshiligini yaxshilash uchun oksid tuzilishini o'zgartirish uchun po'latga qotishma elementlar qo'shiladi. Odatda ishlatiladigan qotishma elementlari xrom, nikel, xrom, kremniy, alyuminiy va boshqalar. Po'latning yuqori haroratli oksidlanish qarshiligi faqat kimyoviy tarkibga bog'liq.
Yuqori harorat kuchi po'latning yuqori haroratlarda uzoq vaqt davomida mexanik yuklarni ushlab turish qobiliyatini anglatadi. Yuqori haroratda mexanik yuk ostida po'latning ikkita asosiy ta'siri mavjud. Ulardan biri yumshatiladi, ya'ni harorat oshishi bilan kuch kamayadi. Ikkinchisi - o'rmalanish, ya'ni doimiy stress ta'sirida vaqt o'tishi bilan plastik deformatsiya miqdori asta-sekin o'sib boradi. Yuqori haroratda po'latning plastik deformatsiyasiga intragranular sirpanish va don chegarasining sirpanishi sabab bo'ladi. Po'latning yuqori haroratga chidamliligini yaxshilash uchun odatda qotishma usullari qo'llaniladi. Ya'ni, atomlar orasidagi bog'lanish kuchini yaxshilash va qulay tuzilish hosil qilish uchun po'latga qotishma elementlar qo'shiladi. Xrom, molibden, volfram, vanadiy, titan va boshqalarni qo'shish po'lat matritsani mustahkamlashi, qayta kristallanish haroratini oshirishi mumkin, shuningdek, Cr23C6, VC, TiC va boshqalar kabi mustahkamlovchi fazali karbidlar yoki intermetalik birikmalarni hosil qilishi mumkin. Bu mustahkamlash bosqichlari yuqori haroratlarda barqaror, erimaydi, o'sish uchun yig'ilmaydi va ularning qattiqligini saqlaydi. Nikel asosan olish uchun qo'shiladiostenit. Ostenitdagi atomlar ferritga qaraganda qattiqroq joylashtirilgan, atomlar orasidagi bog'lanish kuchi kuchliroq va atomlarning tarqalishi qiyinroq. Shuning uchun ostenitning yuqori haroratli kuchi yaxshiroqdir. Ko'rinib turibdiki, issiqlikka chidamli po'latning yuqori haroratga chidamliligi nafaqat kimyoviy tarkibga, balki mikro tuzilishga ham bog'liq.
Yuqori qotishma issiqlikka chidamlipo'lat quymaish harorati 650 ℃ dan oshadigan hollarda keng qo'llaniladi. Issiqlikka chidamli po'lat quyma yuqori haroratda ishlaydigan po'latlarni nazarda tutadi. Issiqlikka chidamli po'lat quymalarning rivojlanishi elektr stantsiyalari, qozonxonalar, gaz turbinalari, ichki yonish dvigatellari va aeromotorlar kabi turli sanoat tarmoqlarining texnologik taraqqiyoti bilan chambarchas bog'liq. Turli xil mashinalar va qurilmalar, shuningdek, turli muhitlar tomonidan ishlatiladigan turli harorat va stresslar tufayli ishlatiladigan po'lat turlari ham har xil.
Zanglamaydigan po'latning ekvivalent darajasi | |||||||||
| GURUHLAR | AISI | W-stoff | DIN | BS | SS | AFNOR | UNE / IHA | JIS | UNI |
| Martensitik va ferritli zanglamaydigan po'lat | 420 S | 1,4034 | X43Cr16 | ||||||
| 440 B/1 | 1,4112 | X90 Cr Mo V18 | |||||||
| - | 1.2083 | X42 Cr 13 | - | 2314 | Z 40 C 14 | F.5263 | SUS 420 J1 | - | |
| 403 | 1.4000 | X6Cr13 | 403 S 17 | 2301 | Z 6 C 13 | F.3110 | SUS 403 | X6Cr13 | |
| (410S) | 1.4001 | X7 Cr 14 | (403 S17) | 2301 | Z 8 C 13 | F.3110 | SUS 410 S | X6Cr13 | |
| 405 | 1.4002 | X6 CrAl 13 | 405 S 17 | - | Z 8 CA 12 | F.3111 | SUS 405 | X6 CrAl 13 | |
| 416 | 1.4005 | X12 CrS 13 | 416 S 21 | 2380 | Z 11 CF 13 | F.3411 | SUS 416 | X12CrS13 | |
| 410 | 1.4006 | X 10 Cr 13 | 410 S21 | 2302 | Z 10 C 14 | F.3401 | SUS 410 | X12Cr13 | |
| 430 | 1.4016 | X6 Cr 17 | 430 S 17 | 2320 | Z 8 C 17 | F.3113 | SUS 430 | X8Cr17 | |
| 420 | 1.4021 | X20 Cr 13 | 420 S 37 | 2303 | Z 20 C 13 | F.3402 | SUS 420 J1 | X20Cr13 | |
| 420F | 1.4028 | X30 Cr 13 | 420 S 45 | (2304) | Z 30 C 13 | F.3403 | SUS 420 J2 | X30Cr13 | |
| (420) | 1.4031 | X39Cr13 | 420 S 45 | (2304) | Z 40 C 14 | F.3404 | (SUS 420 J1) | - | |
| 431 | 1.4057 | X20 CrNi 17 2 | 431 S 29 | 2321 | Z 15 CNi 16.02 | F.3427 | SUS 431 | X16CrNi16 | |
| 430F | 1.4104 | X12 CrMoS 17 | - | 2383 | Z 10 CF 17 | F.3117 | SUS 430 F | X10CrS17 | |
| 434 | 1.4113 | X6 CrMo 17 | 434 S 17 | 2325 | Z 8 CD 17.01 | - | SUS 434 | X8CrMo17 | |
| 430Ti | 1.4510 | X6 CrTi 17 | - | - | Z 4 CT 17 | - | SUS 430 LX | X6CrTi17 | |
| 409 | 1.4512 | X5 CrTi 12 | 409 S 17 | - | Z 6 CT 12 | - | SUH 409 | X6CrTi12 | |
| Ostenitik zanglamaydigan po'lat | 304 | 1.4301 | X5 CrNi 18 9 | 304 S 15 | 2332 | Z 6 CN 18.09 | F.3551 | SUS 304 | X5CrNi18 10 |
| 305 | 1.4303 | X5 CrNi 18 12 | 305 S 19 | - | Z 8 CN 18.12 | - | SUS 305 | X8CrNi19 10 | |
| 303 | 1.4305 | X12 CrNiS 18 8 | 303 S 21 | 2346 | Z 10 CNF 18.09 | F.3508 | SUS 303 | X10CrNiS 18 09 | |
| 304 l | 1.4306 | X2 CrNiS 18 9 | 304 S 12 | 2352 | Z 2 CN 18.10 | F.3503 | SUS 304L | X2CrNi18 11 | |
| 301 | 1.4310 | X12 CrNi 17 7 | - | 2331 | Z 12 CN 17.07 | F.3517 | SUS 301 | X12CrNi17 07 | |
| 304 | 1.4350 | X5 CrNi 18 9 | 304 S 31 | 2332 | Z 6 CN 18.09 | F.3551 | SUS 304 | X5CrNi18 10 | |
| 304 | 1.4350 | X5 CrNi 18 9 | 304 S 31 | 2333 | Z 6 CN 18.09 | F.3551 | SUS 304 | X5CrNi18 10 | |
| 304LN | 1.4311 | X2 CrNiN 18 10 | 304 S 62 | 2371 | Z 2 CN 18.10 | - | SUS 304 LN | - | |
| 316 | 1.4401 | X5 CrNiMo 18 10 | 316 S 16 | 2347 | Z 6 CND 17.11 | F.3543 | SUS 316 | X5CrNiMo17 12 | |
| 316 l | 1.4404 | - | 316 S 12/13/14/22/24 | 2348 | Z 2 CND 17.13 | SUS316L | X2CrNiMo17 12 | ||
| 316 LN | 1.4429 | X2 CrNiMoN 18 13 | - | 2375 | Z 2 CND 17.13 | - | SUS 316 LN | - | |
| 316 l | 1.4435 | X2 CrNiMo 18 12 | 316 S 12/13/14/22/24 | 2353 | Z 2 CND 17.13 | - | SUS316L | X2CrNiMo17 12 | |
| 316 | 1.4436 | - | 316 S 33 | 2343 | Z 6 CND18-12-03 | - | - | X8CrNiMo 17 13 | |
| 317 l | 1.4438 | X2 CrNiMo 18 16 | 317 S 12 | 2367 | Z 2 CND 19.15 | - | SUS 317 L | X2CrNiMo18 16 | |
| 329 | 1.4460 | X3 CrNiMoN 27 5 2 | - | 2324 | Z5 CND 27.05.Az | F.3309 | SUS 329 J1 | - | |
| 321 | 1.4541 | X10 CrNiTi 18 9 | 321 S 12 | 2337 | Z 6 CND 18.10 | F.3553 | SUS 321 | X6CrNiTi18 11 | |
| 347 | 1.4550 | X10 CrNiNb 18 9 | 347 S 17 | 2338 | Z 6 CNNb 18.10 | F.3552 | SUS 347 | X6CrNiNb18 11 | |
| 316Ti | 1.4571 | X10 CrNiMoTi 18 10 | 320 S 17 | 2350 | Z 6 CNDT 17.12 | F.3535 | - | X6CrNiMoTi 17 12 | |
| 309 | 1.4828 | X15 CrNiSi 20 12 | 309 S 24 | - | Z 15 CNS 20.12 | - | SUH 309 | X16 CrNi 24 14 | |
| 330 | 1.4864 | X12 NiCrSi 36 16 | - | - | Z 12 NCS 35.16 | - | SUH 330 | - | |
| Dupleks zanglamaydigan po'lat | S32750 | 1.4410 | X 2 CrNiMoN 25 7 4 | - | 2328 | Z3 CND 25.06 Az | - | - | - |
| S31500 | 1.4417 | X 2 CrNiMoSi 19 5 | - | 2376 | Z2 CND 18.05.03 | - | - | - | |
| S31803 | 1.4462 | X 2 CrNiMoN 22 5 3 | - | 2377 | Z 3 CND 22.05 (Az) | - | - | - | |
| S32760 | 1.4501 | X 3 CrNiMoN 25 7 | - | - | Z 3 CND 25.06 Az | - | - | - | |
| 630 | 1.4542 | X5CrNiCNb16-4 | - | - | - | - | - | - | |
| A564/630 | - | - | - | - | - | - | - | - | |
Turli mamlakatlarda issiqlikka chidamli quyma po'lat standartlari
1) Xitoy standarti
GB/T 8492-2002 "Issiqlikka chidamli po'lat quyish uchun texnik shartlar" turli xil issiqlikka chidamli quyma po'latlarning navlarini va xona haroratining mexanik xususiyatlarini belgilaydi.
2) Yevropa standarti
EN 10295-2002 issiqlikka chidamli quyma po'lat standartlari ostenitik issiqlikka bardoshli zanglamaydigan po'latdan, ferritli issiqlikka bardoshli zanglamaydigan po'latdan va ostenitik-ferritik dupleks issiqlikka chidamli zanglamaydigan po'latdan, shuningdek, nikel asosidagi qotishmalar va kobalt asosidagi qotishmalarni o'z ichiga oladi.
3) Amerika standartlari
ANSI/ASTM 297-2008 "Umumiy sanoat temir-xrom, temir-xrom-nikel issiqqa chidamli po'lat quyish" da ko'rsatilgan kimyoviy tarkibi qabul qilish uchun asos bo'lib, mexanik ishlash sinovi faqat xaridor talab qilganda amalga oshiriladi. buyurtma berish vaqti. Issiqlikka chidamli quyma po'latni o'z ichiga olgan boshqa Amerika standartlariga ASTM A447 / A447M-2003 va ASTM A560 / 560M-2005 kiradi.
4) Germaniya standarti
DIN 17465 "Issiqlikka chidamli po'lat quyish uchun texnik shartlar" da turli xil issiqlikka chidamli quyma po'lat navlarining kimyoviy tarkibi, xona haroratidagi mexanik xususiyatlari va yuqori haroratli mexanik xususiyatlari alohida ko'rsatilgan.
5) Yapon standarti
JISG5122-2003 "Issiqlikka chidamli po'lat quyish" dagi baholar asosan Amerika standarti ASTM bilan bir xil.
6) Rossiya standarti
GOST 977-1988 da ko'rsatilgan 19 ta issiqlikka chidamli quyma po'lat navlari mavjud, ular orasida o'rta xromli va yuqori xromli issiqlikka chidamli po'latlar mavjud.
Kimyoviy tarkibning issiqlikka chidamli po'latdan foydalanish muddatiga ta'siri
Issiqlikka chidamli po'latdan foydalanish muddatiga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan juda ko'p turli xil kimyoviy elementlar mavjud. Ushbu ta'sirlar strukturaning barqarorligini oshirish, oksidlanishni oldini olish, ostenitni shakllantirish va barqarorlashtirish, korroziyani oldini olishda namoyon bo'ladi. Misol uchun, issiqlikka bardoshli po'latning iz elementlari bo'lgan noyob tuproq elementlari po'latning oksidlanish qarshiligini sezilarli darajada yaxshilashi va termoplastiklikni o'zgartirishi mumkin. Issiqlikka chidamli po'lat va qotishmalarning asosiy materiallari odatda nisbatan yuqori erish nuqtasi, yuqori o'z-o'zidan diffuziya faollashuv energiyasi yoki past stacking nosozlik energiyasiga ega bo'lgan metallar va qotishmalarni tanlaydi. Har xil issiqlikka chidamli po'latlar va yuqori haroratli qotishmalar eritish jarayoniga juda yuqori talablarga ega, chunki po'latda qo'shimchalar yoki ma'lum metallurgiya nuqsonlari mavjudligi materialning chidamlilik chegarasini pasaytiradi.
Issiqlikka chidamli po'latdan foydalanish muddatiga eritma bilan ishlov berish kabi ilg'or texnologiyalarning ta'siri
Metall materiallar uchun turli xil issiqlik bilan ishlov berish jarayonlaridan foydalanish struktura va don hajmiga ta'sir qiladi va shu bilan termal faollashuvning qiyinchilik darajasini o'zgartiradi. To'qimalarining buzilishini tahlil qilishda buzilishlarga olib keladigan ko'plab omillar mavjud, asosan termal charchoq yorilish boshlanishi va rivojlanishiga olib keladi. Shunga mos ravishda, yoriqlarning boshlanishi va tarqalishiga ta'sir qiluvchi bir qator omillar mavjud. Ular orasida oltingugurt miqdori juda muhim, chunki yoriqlar asosan sulfidlar bo'ylab rivojlanadi. Oltingugurt tarkibiga xom ashyo sifati va ularni eritish ta'sir qiladi. Vodorodning himoya atmosferasi ostida ishlaydigan quyma buyumlar uchun, agar vodorod sulfidi vodorod tarkibida bo'lsa, quyma oltingugurtlanadi. Ikkinchidan, eritma bilan ishlov berishning etarliligi quyma mustahkamligi va qattiqligiga ta'sir qiladi.
